Referaat: ‘n Teologie van produktiwiteit (deel 1)

’n Teologie van Produktiwiteit

GDS Smit[1]

Januarie 2025

Inleiding

In ons moderne samelewing word produktiwiteit dikwels gesien as die hoogste maatstaf van sukses. Oorwerk word dikwels verheerlik, terwyl ledigheid as luiheid afgemaak word. Hierdie uiterstes is skadelik vir die mens se fisiese, emosionele en geestelike welsyn. Die Bybelse perspektief op produktiwiteit bied egter ’n gebalanseerde benadering deur gehoorsaamheid aan God, diensbaarheid aan ander en die rentmeesterskap van tyd en hulpbronne te beklemtoon. Johannes 15:5 stel dit duidelik: “Wie in My bly en Ek in hom, hy dra veel vrug.” Hierdie aanbieding verken die temas van werk, rus en produktiwiteit en hoe dit ’n verantwoordelike lewe in Christus kan vorm.

 

  1. ’n Teologie van werk

1.1     Werk as goddelike mandaat

Werk was van die begin af ’n integrale deel van die mens se bestaan. Genesis 2:15 verklaar: “Die Here God het die mens geneem en hom in die tuin van Eden gestel om dit te bewerk en te bewaak.” Werk is nie bloot ’n noodsaaklikheid of straf nie, maar eerder ’n deelname aan God se skeppingswerk. Dit weerspieël God se karakter, wat self in Genesis 1 as die oorspronklike werker uitgebeeld word. God is die groot Werker en daarom moet die wat na sy Beeld geskape is, werk.

Psalm 24:1 herinner ons dat die aarde en alles daarop aan God behoort. Werk is dus ’n manier om rentmeesterskap uit te leef. Hierdie besef rig ons werksetiek, motiveer kwaliteit en beklemtoon dat werk meer is as net ekonomiese aktiwiteit – dit is ’n geestelike roeping wat God verheerlik.

1.2     Werk as gehoorsaamheid aan God

Kolossense 3:23 leer ons: “En wat julle ook al doen, doen dit van harte soos vir die Here en nie vir mense nie.” Hierdie vers bevestig dat werk, met die regte motivering, ’n vorm van aanbidding word. Ware produktiwiteit begin by ’n verhouding met Christus, soos Johannes 15:5 ons herinner. Sonder ’n fondament in Christus is enige pogings tot produktiwiteit van tydelike waarde.

Tim Challies verduidelik in Do More Better dat produktiwiteit vir Christene gewortel moet wees in die konsep van rentmeesterskap. Hy beklemtoon dat ons alles wat aan ons toevertrou is, moet bestuur tot eer van God en tot voordeel van ander. Hierdie visie plaas werk binne die groter konteks van gehoorsaamheid en diensbaarheid, eerder as net ’n middel om take af te handel.

Douglas Wilson sluit hierby aan deur werk te beskryf as ’n voortsetting van God se skeppingsorde. Hy herinner ons daaraan dat elke aspek van ons arbeid ’n geleentheid is om God se wysheid, orde en skoonheid te weerspieël.

 

  1. ’n Teologie van rus

2.1     Rus as God se instelling

Genesis 2:2-3 beskryf hoe God op die sewende dag gerus het. Hierdie aksie was nie omdat God moeg was nie, maar as ’n voorbeeld vir die mens. Die Sabbat, ingestel in die Ou Testament, was ’n tyd van vernuwing, aanbidding en herinnering aan God se voorsiening. Dit beklemtoon dat rus nie net ’n behoefte is nie, maar ’n diep geestelike betekenis dra.

Matteus 11:28-30 nooi ons: “Kom na My toe, almal wat vermoeid en belas is, en Ek sal julle rus gee.” Hierdie rus is ’n daad van vertroue in God se voorsiening en ’n kans om geestelik te hernu. Rus versterk ons verhouding met God deur tyd te skep vir gebed en oordenking.

Challies beklemtoon die noodsaaklikheid van rus. Hy wys daarop dat produktiwiteit onvolhoubaar is sonder gereelde ritmes van herstel. Deur rus in te stel as ’n prioriteit, erken ons dat ons nie selfgenoegsaam is nie, maar afhanklik van God se genade en krag.

Faulkner voeg by dat rus nie bloot fisiese herstel is nie, maar ’n manier om ons geestelike afhanklikheid van God te demonstreer. Rus is ’n daad van aanbidding wat ons herinner aan ons beperkte vermoë en aan God se algenoegsaamheid.

2.2     Die risikos van rusloosheid

Wanneer mense nalaat om te rus, is die gevolge verwoestend: fisiese gesondheidsprobleme, geestelike droogte, en gebroke verhoudings. Deur ritmes van rus in stand te hou, soos ’n Sabbat, skep ons struktuur en stabiliteit wat produktiwiteit op die lang termyn bevorder. Wilson beklemtoon dat rus nie opsioneel is nie, maar ’n noodsaaklike deel van God se ontwerp van die skepping en bydra tot ’n gebalanseerde lewe.

 

  1. ’n Teologie van produktiwiteit

3.1     Die Bybelse beskouing oor produktiwiteit

Produktiwiteit, ‘n konsep wat in die moderne wêreld met effektiwiteit, doeltreffendheid en sukses verweef is, word in die Bybel op ‘n manier bespreek wat baie dieper gaan as blote taakverrigting. Die Bybel bied ‘n benadering tot produktiwiteit wat nie net fokus op die hoeveelheid werk wat gedoen word nie, maar ook op die kwaliteit, motivering, die geestelike dimensie en die doel daaragter.

3.2     Die beginsel van arbeid en rus

  • Arbeid: Soos reeds gemeld, lees ons reeds in die begin (Gen. 2:15) dat God die mens geplaas het in die tuin van Eden om dit te bewerk en te bewaak. Hierdie opdrag toon dat werk ‘n integrale deel van die menslike bestaan is, ‘n roeping selfs, waar die mens saam met God werk om die wêreld te beheer en te verbeter. Werk word as ‘n middel gesien om God te eer deur die talente en vermoëns wat Hy aan ons gegee het, te gebruik.
  • In Spreuke 12:11 word die waarde van harde werk verder beklemtoon: “Wie sy land bewerk, het volop brood, maar hy wat nietighede najaag, het gebrek aan verstand.” Hierdie vers beklemtoon die belangrikheid van fokus en doelgerigte arbeid.
  • Rus: Die Bybel onderstreep net so sterk die noodsaaklikheid van rus. Met die instelling van die Sabbat in Eksodus 20:8-11, gee God ‘n ritme aan die lewe: ses dae werk en die sewende dag rus.
  • In Markus 2:27 sê Jesus, “Die Sabbat is gemaak vir die mens, nie die mens vir die Sabbat nie.” Hierdie uitspraak plaas die mens sentraal en beklemtoon dat die bedoeling van rus is om die mens te dien en te versterk, nie om ‘n las te wees nie. Die balans tussen werk en rus is dus noodsaaklik vir volhoubare produktiwiteit en geestelike welstand.

3.3     Produktiwiteit herdefinieer

Christelike produktiwiteit behels die effektiewe gebruik van tyd, talente en hulpbronne tot eer van God en diens aan ander. Hierdie fokus verskuif produktiwiteit van selfsugtige ambisies na diensbaarheid en gehoorsaamheid.

Volgens Challies is produktiwiteit nie net ’n funksie van hoe vinnig en effektief ons take afhandel nie. Dit is eerder “’n manier om ons gawes, energie en tyd te bestuur om God te verheerlik.” Hierdie definisie moedig Christene aan om hul prioriteite en doelwitte te ondersoek in die lig van hul roeping.

Faulkner beklemtoon in sy artikel “God Cares about Productivity” dat ware produktiwiteit slegs sinvol is wanneer dit gedryf word deur ’n begeerte om God se Koninkryk te bevorder. Hy wys ook daarop dat produktiwiteit nie oor selfverheerliking gaan nie, maar oor gehoorsaamheid en diensbaarheid.

 

  1. Die gevaar van oorwerk en onderwerk

4.1     Die gevaar van oorwerk

Oorwerk is ’n probleem wat al hoe meer mense raak. Dit word aangevuur deur die kultuur van voortdurende prestasie en die siening dat “meer werk” gelyk is aan “meer sukses”. Tog het hierdie benadering verreikende negatiewe gevolge:

  1. Gesondheidsimplikasies:
    • Chroniese oorwerk kan lei tot fisiese uitbranding, hoë bloeddruk, hartprobleme en selfs geestesgesondheidskwessies soos depressie en angs.
    • Die liggaam het tyd nodig vir herstel, en ’n gebrek aan rus maak ’n mens kwesbaar vir siektes.
  2. Verminderde produktiwiteit:
    • Terwyl oorwerk aanvanklik meer resultate kan lewer, toon navorsing dat lang ure oor die langtermyn tot laer doeltreffendheid lei. ’n Oormoeg brein en liggaam kan nie op die hoogste vlak presteer nie.
  3. Verhoudingsprobleme:
    • Deur werk eerste te stel, kan verhoudings met familie en vriende agteruitgaan. Dit veroorsaak isolasie en ’n verlies aan emosionele ondersteuning.

4.2     Die gevaar van onderwerk

Net soos oorwerk, is onderwerk ’n gevaar wat nie onderskat moet word nie. Onderwerk kan voorkom wanneer mense hul potensiaal nie benut nie of nie doelgerigte werk nastreef nie. Hier is ’n paar van die negatiewe gevolge:

  1. Gebrek aan betekenis:
    • Mense wat nie betrokke is by betekenisvolle werk nie, ervaar dikwels ’n gevoel van leegheid en ’n verlies aan doel.
    • Volgens die Bybel is werk ’n manier om God te verheerlik en ander te dien. Wanneer ons nalaat om dit te doen, verloor ons ’n belangrike deel van ons roeping.
  2. Verminderde vaardigheidsontwikkeling:
    • Onaktiwiteit of luiheid lei tot stagnasie. Die afwesigheid van uitdagings beperk ’n mens se groei en die vermoë om ’n verskil te maak.
  3. Sosiale en ekonomiese impak:
    • Onderwerk kan lei tot ekonomiese onsekerheid en ’n gebrek aan bydrae tot die breër samelewing, wat ’n las plaas op hulpbronne en ander mense.

 

  1. Balans as sleutel tot produktiwiteit

5.1     Die voorbeeld van God

In Genesis 2:2-3 demonstreer God balans deur te werk en dan te rus. Hierdie voorbeeld leer ons dat beide werk en rus heilig is.

Challies wys daarop dat balans in werk en rus ’n noodsaaklike beginsel is vir volhoubare produktiwiteit. Hy stel voor dat ons ons lewens bewustelik moet struktureer rondom hierdie ritmes.

Efesiërs 5:15-16 dring daarop aan dat ons versigtig moet wees hoe ons lewe, nie soos onwyse mense nie, maar soos wyse mense, en om die tyd uit te koop, want die dae is boos. Dit beklemtoon die noodsaak om tyd verstandig te gebruik, met ‘n fokus op wat werklik belangrik en betekenisvol is.

5.2     Die geestelike dimensie van produktiwiteit

  • Produktiwiteit in ‘n Bybelse sin behels ‘n geestelike dimensie waar die vrug van die Gees in Galasiërs 5:22-23 sentraal staan. Hierdie vrug – liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelikheid, goedheid, getrouheid, sagmoedigheid en selfbeheersing – is die kenmerke van ‘n lewe wat deur die Heilige Gees gelei word. Hierdie geestelike kwaliteite beïnvloed hoe ons werk, met ‘n fokus op die manier waarop ons werk asook op wat ons doen.
  • In 1 Korinthiërs 10:31 word ons aangespoor om alles te doen tot eer van God, selfs die eenvoudigste dade soos eet en drink. Hierdie perspektief maak elke aspek van ons lewe, insluitende ons werk, ‘n akte van aanbidding as dit met die regte houding gedoen word.

 

  1. Produktiwiteit as rentmeesterskap

6.1     Rentmeesterskap in aksie

Tim Challies definieer produktiwiteit as “’n effektiewe rentmeesterskap van ons tyd, talente, en energie tot eer van God.” Hierdie definisie plaas God se heerlikheid sentraal en motiveer ons tot getrouheid in elke aspek van ons lewe.

Faulkner wys ook daarop dat ons produktiwiteit ’n uitdrukking van rentmeesterskap is. Ons word geroep om alles wat ons doen, groot of klein, met uitnemendheid en doelgerigtheid te doen.

6.2     Die eindoordeel oor produktiwiteit

2 Korintiërs 5:10 herinner ons dat ons almal rekenskap aan God moet gee oor wat ons gedoen het. Hierdie bewustheid rig ons pogings en motiveer ons om nie tyd te mors nie.

 

  1. Samevatting

’n Bybelse teologie van werk, rus en produktiwiteit daag ons uit om ’n gebalanseerde, doelgerigte lewe te lei. Dit herinner ons dat werk ’n vorm van aanbidding is, rus ’n daad van vertroue, en produktiwiteit ’n manier is om God se Koninkryk te bevorder. Mag ons leef met wysheid en oorleg, wetende dat ons lewe ’n getuienis is van God se grootheid.

 

Geraadpleegde werke

  1. Challies, Tim. 2015. Do More Better: A Practical Guide to Productivity. Cruciform Press.
  2. Faulkner, C. 2020. “God Cares about Productivity”. The Gospel Coalition.
  3. Kaywood, David. “A Biblical Overview of Productivity.” The Gospel Coalition. Toegang verkry op 15 Oktober 2024.
  4. Kaywood, David. 2024. “What is Christian Productivity?” Pastors and Productivity.
  5. Theology of Work Project. [s.a]. Beskikbaar by: https://www.theologyofwork.org/
  6. Wilson, Douglas. 2014. Ploductivity: A Practical Theology of Work & Wealth. Canon Press.

[1] Referaat 1 van 3 gelewer tydens die Teologiese dag van die AP Akademie, 27 Januarie 2025.