Die martelaarskap van Polukarpus
deur prof. GDS (Gerrit Smit)
Inleiding
Die Martelaarskap van Polukarpus vorm deel van die vroegste verslae van Christelike martelaarskap in die na-apostoliese tydperk. Hierdie dokument, ’n brief van die gemeente van Smirna aan die kerk in Filomelium, bied nie slegs ’n beskrywing van Polukarpus se gevangenskap en dood nie, maar ook ’n teologiese interpretasie van lyding en sy getuienis van geloof te midde van die lyding van die vroeg-Christelike kerk. Johannes Quasten beskou hierdie teks as die oudste voorbeeld van ’n martyrium (martelaarsverhaal) en een van die vroegste voorbeelde van hagiografie (‘n geskrif wat iemand beskryf as ‘n heilige) in die Christelike tradisie.
Historiese Agtergrond
Polukarpus, biskop van Smirna, word tradisioneel beskou as ’n leerling van die apostel Johannes. Sy dood word gedateer omstreeks 155/156 n.C., tydens die bewind van die prokonsul Quadratus. Quasten beklemtoon dat die martelaarskap van Polukarpus in baie opsigte ’n keerpunt in die vroeë kerkgeskiedenis verteenwoordig, aangesien dit die eerste volledige weergawe van ’n martelaarsdood is wat die vorm en struktuur van ’n lydensverhaal volg.
Teologiese Temas
Polukarpus word uitgebeeld as iemand wat in getrouheid aan Christus sterf, nie as ’n fanatikus nie, maar as ’n waardige en vredeliewende getuie. Sy houding van gebed en sy barmhartigheid teenoor sy vervolgers weerspieël die woorde van Christus aan die kruis toe Hy gesê het: Vader vergeef hulle, want hulle weet nie wat hulle doen nie. Die ooreenkoms tussen Polukarpus se dood en Christus se lyding is opvallend: Polukarpus word verraderlik uitgelewer, tree sonder vrees voor die owerhede op, en aanvaar sy lot met volharding.
Die beskrywing van sy dood is vol simboliek. Wanneer die vuur hom nie verteer nie, word dit geïnterpreteer as ’n teken van goddelike bevestiging van sy getrouheid. Hierdie wonderbaarlike element versterk sy beeld as ’n getuie in wie se dood Christus se oorwinning sigbaar word.
Die martelaarskap van Polukarpus gee ook insig in die liturgiese praktyke van die vroeë kerk. Die gemeente van Smirna herdenk Polukarpus se dood jaarliks op dieselfde datum, wat dui op ’n vroeg-Christelike martelaarskalender. Dit is ook betekenisvol dat sy liggaamlike oorblyfsels as kosbaar beskou is. Verder verskaf die brief ’n belangrike vroeë voorbeeld van hoe die kerk haarself verstaan het in tye van konflik met die Romeinse owerhede. Martelaars word nie gesien as rebelle nie, maar as burgers van ’n groter koninkryk, en hul lyding bevestig die waarheid van die evangelie.
Slot
Die Martelaarskap van Polukarpus is ’n geloofsgetuienis. Dit illustreer hoe die vroeë kerk martelaarskap gesien het as ’n aktiewe deelname aan Christus se lyding, ’n openbare belydenis van die waarheid en ’n bevestiging van die opstanding. Soos Quasten aantoon, is hierdie dokument ’n fondament van die patristiese tradisie en getuig dit van die krag van geloof wat selfs in die vuur van vervolging onoorwinlik bly.
Lees gerus ook hierdie artikel van my oor Polukarpus.
Verwysing:
Quasten, Johannes. 1986. Patrology, volume 1. Westminster: Christian Classics, hoofstuk 5.