Eksegetiese aantekeninge: Spreuke 1:7-19
Geskryf deur prof. GDS Smit
Vers 7
יִרְאַת יְהוָה רֵאשִׁית דָּעַת חָכְמוֹת וּמוּסָר אֱוִילִים בָּזוּ
Afrikaans: “Die vrees van die HERE is die begin van die kennis; dwaasheid verag wysheid en tugtiging.”
- יִרְאַת יְהוָה – dui op eerbiedige, verbondsmatige vrees.
- רֵאשִׁית דָּעַת – kennis het nie sy oorsprong in menslike insig nie, maar in Godsvrees.
- אֱוִילִים בָּזוּ – wysheidsveragting is die kenmerk van die goddelose dwaas.
Toepassing: Wysheid in vriendskap begin by onderwerping aan God.
Vers 8–9
שְׁמַע בְּנִי מוּסַר אָבִיךָ וְאַל־תִּטֹּשׁ תּוֹרַת אִמֶּךָ׃
כִּי לִוְיַת חֵן הֵם לְרֹאשֶׁךָ וַעֲנָקִים לְגַרְגְּרֹתֶיךָ
Afrikaans: “My seun, hoor die tug van jou vader… want dit is ’n lieflike krans vir jou hoof…”
- מוּסַר – dissipline, opvoeding wat wysheid vorm.
- תּוֹרַת אִמֶּךָ – die onderrig van die moeder is ewe gesaghebbend.
- לִוְיַת חֵן – wysheid as ‘n sieraad (beeld van eer).
Toepassing: Die wyse vriend is gevorm deur ouerlike (en Goddelike) wysheid.
Vers 10
בְּנִי אִם־יְפַתּוּךָ חַטָּאִים אַל־תּוֹבֵא
Afrikaans: “My seun, as sondaars jou wil verlei, stem nie in nie.”
- יְפַתּוּךָ – verleiding, dikwels in seksuele of morele sin.
- אַל־תּוֹבֵא – moenie toestem nie; die beginsel van afstand vanaf die eerste versoeking.
Toepassing: Wees versigtig vir vriende wat mooi praat maar bose bedoelings het.
Vers 11–14
אִם־יֹאמְרוּ לְכָה אִתָּנוּ נֶאֶרְבָה לְדָם…
נִמְצְאָה כָל־הוֹן יָקָר נְמַלֵּא בָתֵּינוּ שָׁלָל
גּוֹרָלְךָ תַּפִּיל בְּתוֹכֵנוּ כִּיס אֶחָד יִהְיֶה לָכֽוּלָּנוּ
Afrikaans: “Kom saam met ons… laat ons alles saam hê.”
- נֶאֶרְבָה לְדָם – lê en loer vir bloed (geweld).
- כִּיס אֶחָד – die lokmiddel van gemeenskaplike wins.
Toepassing: Die versoeking van groepsdruk is werklik – pasop vir vriendskap gebaseer op gierigheid en onreg.
Vers 15
בְּנִי אַל־תֵּלֵךְ בְּדֶרֶךְ אִתָּם מְנַע רַגְלְךָ מִנְּתִיבָתָם
Afrikaans: “My seun, wandel nie op hulle pad nie…”
- אַל־תֵּלֵךְ – moet selfs nie begin saamstap nie.
- מְנַע רַגְלְךָ – ‘n beroep tot selfbeheersing, en morele afgrensing.
Toepassing: Jy keer nie net weg van boosheid nie – jy kies aktief ’n ander pad.
Vers 16
כִּי רַגְלֵיהֶם לְרַע יָרוּצוּ וִֽימַהֲרוּ לִשְׁפֹּךְ־דָּם
Afrikaans: “Want hulle voete hardloop na boosheid…”
- לְרַע יָרוּצוּ – nie net boos nie, maar haastig en doelgerig boos.
- לִשְׁפֹּךְ־דָּם – motief is geweld; doel is vernietiging.
Toepassing: Vriendskap met boosdoeners maak jou medepligtig – en verander jou rigting.
Vers 17
כִּי־חִנָּם מְזֹרֶה הָרֶשֶׁת בְּעֵינֵי כָל־בַּעַל כָּנָף
Afrikaans: “Want verniet word die net gespan voor die oë van alles met vlerke.”
- מְזֹרֶה הָרֶשֶׁת – net wat oopgelê word (valstrik).
- כָּנָף – die voëls sien die net, maar mense trap in dieselfde strik met oop oë.
Toepassing: Wysheid is om nie net gevaar te sien nie, maar om dit te vermy.
Vers 18–19
וְהֵם לְדָמָם יֶאֱרֹבוּ יִצְפְּנוּ לְנַפְשֹׁתֵיהֶם
כֵּן אֹרְחוֹת כָּל־בֹּצֵעַ בָּצַע אֶת־נֶפֶשׁ בְּעָלָיו יִקָּח
Afrikaans: “Maar hulle lê en loer vir hul eie bloed… So is die paaie van elkeen wat op wins uit is…”
- יֶאֱרֹבוּ לְדָמָם – hulle loer vir ander se bloed, maar verloor hul eie.
- בֹּצֵעַ בָּצַע – winsbejag (gierigheid) as lewenspad.
- אֶת־נֶפֶשׁ בְּעָלָיו יִקָּח – daardie pad neem die lewe van sy eienaar.
Toepassing: Gierige vriendskappe eindig nie net in verlies nie – maar in die dood van die siel.