Die wyn by die Nagmaal: simbool van verbond, seën en offer

Prof. Gerrit Smit (April 2023)

 

Inleiding

In ’n tyd van uiteenlopende teologiese praktyke en sosiale menings, het die gebruik van wyn by die Nagmaal ‘n punt van bespreking geword in menige gemeente.

Hierdie artikel ondersoek die teologiese en simboliese betekenis van wyn in die Nagmaal, sy Bybelse oorsprong, en die toepassing daarvan vir Christene in die 21ste eeu. Terwyl sommige gemeentes wyn met druiwesap vervang het om sosiale en pastorale redes, is dit noodsaaklik om die oorspronklike bedoeling van Christus se instelling van die Nagmaal in die Skrif te heroorweeg.

 

Wyn as skeppingsgawe en teken van seën

Die Bybel stel wyn voor as deel van God se goeie skepping. In Genesis 1:11–13 lees ons dat God die plante geskep het, insluitend die wingerde waaruit wyn voortkom, en Hy het dit “goed” genoem. Psalm 104 bevestig verder dat wyn deur God gegee is om die hart van die mens te verheug. Hierdie perspektief word bevestig in 1 Timoteus 4:4: “Want alles wat deur God geskape is, is goed, en niks is verwerplik as dit met danksegging ontvang word nie.”

Wyn was ook ’n teken van seën in die Ou Testament. Die land Kanaän word beskryf as ’n land van “koring en wyn” (Deut. 7:13; 11:14). Die afwesigheid van wyn, aan die ander kant, word gesien as ’n teken van God se oordeel (Deut. 28:39, 51).

 

Jesus en wyn: van Kana tot die Nagmaal

Jesus se verhouding tot wyn was duidelik positief. Sy eerste wonderwerk was om water in wyn te verander tydens ’n huweliksfees in Kana (Joh. 2:1–11), wat sy mag geopenbaar het. By die instelling van die Nagmaal gebruik Jesus wyn as simbool van Sy bloed wat vergiet word vir die vergifnis van sondes (Matt. 26:27–29).

Hoewel die Evangelies en Paulus die element as “die beker” beskryf, is dit duidelik dat dit wyn bevat het (Markus 14:23; Lukas 22:17, 20; 1 Korintiërs 10:16, 21; 11:25–28). Die gebruik van wyn by die Joodse Pasgamaaltyd (soos bevestig deur Mishnah Pesachim 10) en Paulus se verwysing na dronkenskap by die gemeente in Korinthe (1 Kor. 11:21) bewys dat dit gegiste wyn was en nie druiwesap nie.

 

Teologiese betekenis van wyn by die Nagmaal

Die wyn by die Nagmaal het meervoudige teologiese betekenisse:

• Verbond: Die wyn simboliseer die nuwe verbond in Christus se bloed (Luk. 22:20), wat herinner aan die vergifnis en versoening bewerkstellig deur Sy kruisdood.
• Gemeenskap: Die wyn is ’n teken van deelname aan die liggaam en bloed van Christus (1 Kor. 10:16), wat ’n geestelike eenheid met Hom en ander gelowiges uitdruk.
• Vervulling van profesie: Die gebruik van wyn herinner aan die eskatologiese fees wat wag op die gelowiges in die hemel (Jes. 25:6; Matt. 26:29; Op. 19:9).

 

Moderne kontroversie

In die 19de en 20ste eeu was daar gereeld gesprekke in kerke oor die gebruik van alkohol by die Nagmaal. In baie gemeentes is wyn vervang met druiwesap, deels om pastorale redes (bv. om alkoholiste ter wille te wees of omdat kinders in sommige kerke toegelaat is tot die nagmaal), maar ook weens ’n verkeerde persepsie dat alkohol per definisie sondig is.

Hoewel hierdie motiewe verklaarbaar is, roep dit die vraag op: verloor die kerk iets wanneer wyn vervang word? Die gebruik van wyn, met sy diep teologiese simboliek – van offer, vreugde, oordeel en verbond – dra ’n rykheid wat nie maklik vervang kan word nie. Wyn simboliseer nie net Christus se bloed nie, maar ook die erns en feeskarakter van die evangelie.

 

Praktiese oorwegings vir die 21ste eeu

Vir die hedendaagse kerk beteken dit dat gemeentes met wysheid moet omgaan met hierdie element van die Nagmaal:

• Gemeentes moet die gebruik van wyn teologies verantwoord, maar ook sensitief wees vir pastorale omstandighede (bv. opsies vir nie-alkoholiese wyn).
• Liturgiese onderrig behoort die simboliek van die wyn in die Nagmaal toe te lig, sodat dit nie ’n blote ritueel bly nie, maar ’n daad van lewende herinnering en geloof.
• Die Bybel en die kerkgeskiedenis beklemtoon wyn as die regte element, wat ‘n belangrike standaard stel vir gereformeerde gemeentes.

 

Wyn en die toekomstige fees

Die eskatologiese hoop van die Christen sluit ’n feesmaal met Christus in, waar wyn weer gedrink sal word “nuut in die koninkryk van die Vader” (Matt. 26:29). Hierdie verwagting is nie net simbolies nie, maar dra ’n belofte van vernuwing, vreugde en gemeenskap.

 

Slot

Wyn by die Nagmaal is veel meer as ’n gebruik – dit is ’n teologiese simbool van lewe, oordeel, versoening en belofte. In die 21ste eeu, midde ’n wêreld van oppervlakkige simbole en gemengde boodskappe, herinner dit ons aan die diepte van Christus se offer en die heerlikheid van die komende bruilofsmaal. Soos Jesaja roep: “…kom, koop sonder geld en sonder prys, wyn en melk!” (Jes. 55:1). Die Nagmaal moet met wyn gevier word. Mag die kerk dié uitnodiging in Christus met dankbaarheid en ontsag bly vier – met wyn, tot die eer van God.