Die Teologie van die tafelfees in Lukas

Die teologie van die tafelfees in Lukas

Prof. Gerrit Smit

Inleiding

Die Evangelie volgens Lukas bied ‘n unieke venster op die bediening van Jesus, veral in terme van sy interaksies met mense aan tafel. Meer as enige ander evangelis, wys Lukas hoe maaltye ‘n sentrale rol speel in Jesus se bediening, nie bloot as sosiale gebeure nie, maar as teologiese momente waarin die aard van die koninkryk van God geopenbaar word. Die tafelfees word in Lukas aangewend as ’n simbool van gasvryheid, insluiting in die koninkryk, en die nuwe gemeenskap wat Jesus vorm rondom sy eie persoon. In hierdie artikel ondersoek ek hoe Lukas, deur Jesus se tafelfeespraktyke, ‘n visie van God se koninkryk verkondig—een waarin uitsluiting omgekeer word, sondaars en armes raakgesien word, en sosiale en godsdienstige grense oorskry word.

 

Die sosiale en godsdienstige betekenis van die tafelfees 

In die Joodse samelewing van die eerste eeue het maaltye veel meer beteken as net kos deel. Die tafelfees was ‘n kulturele handeling wat groepsidentiteit, godsdienstige suiwerheid en sosiale status bevestig het. Sekere kosse was verbode ingevolge die reinheidswette (Lev. 11; Deut. 14), en diegene wat as onrein beskou is — soos heidene, vroue, armes, siekes en sondaars — was van deelname uitgesluit. Die Fariseërs, byvoorbeeld, het ‘n “huislike tempelmodel” gehandhaaf, waar die maaltyd ‘n miniatuurbeeld van tempelheiligheid moes wees. Die tafels was dus plekke van eksklusiwiteit, waar etniese, godsdienstige en ekonomiese skeiding gehandhaaf is.

Verder het die praktyk van weldoening beteken dat gasvryheid slegs aan dié bewys is wat dit kon teruggee. Armes en sosiaal uitgeworpe persone is dus nie genooi nie, want hulle kon nie sosiale eer of materiële voordeel bied nie. In só ’n samelewing is tafelgemeenskap ‘n sosiale reëlingsmeganisme wat die status quo handhaaf.

 

Jesus se tafelfeeste as ’n teologie van verandering

Teen hierdie agtergrond tree Jesus op ’n radikaal ander wyse op. Hy eet saam met tollenaars en sondaars, aanvaar die gasvryheid van vroue en buitestanders, en verwerp die gebruik van tafelpraktyke as ‘n middel tot uitsluiting. Sy eetgewoontes ondermyn die gevestigde grense en word ‘n lewende illustrasie van die universele aard van die koninkryk van God.

Ek noem drie voorbeelde:

1. Die gelykenis van die groot maaltyd (Lukas 14:12–24)

In hierdie gelykenis wys Jesus dat die rykes en invloedrykes die uitnodiging na God se fees weier, en dat die armes, kreupeles, blindes en verwerpte mense uit die strate en stegies van die stad in hul plek genooi word. Hierdie handeling simboliseer die groot ommekeer van die koninkryk: dié wat uitgesluit was, word nou ingesluit. Die gasheer oortree die norm van wederkerige gasvryheid en gee sonder verwagting van terugbetaling. So ‘n gasvryheid weerspieël God se genade, wat nie afhanklik is van verdienste nie. Die tafelfees word hier ‘n eskatologiese teken van die komende koninkryk (vgl. Jes. 25:6–9), waarin oorvloed en insluiting die maatstaf is.

2. Simon die Fariseër en die sondares (Lukas 7:36–50)

Hierdie teks wys hoe Jesus gasvryheid herdefinieer. Simon, ‘n godsdienstige leier, faal om Jesus met die basiese gasvryheid te ontvang, maar ’n “sondige vrou” bring oorvloedige liefde, sorg en eerbetoon. Jesus wys dat ware gasvryheid spruit uit ’n hart wat vergifnis ervaar het. Die vrou, wat deur Simon as onrein beskou is, word die ware gasvrou van Jesus, en ontvang publieke bevestiging van haar plek aan die tafel van God. Die sosiale grense word nie net oorbrug nie, maar herskep.

3. Petrus en Cornelius (Handelinge 10)

Die vroeë kerk het Jesus se voorbeeld gevolg, soos duidelik blyk uit Petrus se ontmoeting met die heidense offisier Cornelius. In ’n visioen word Petrus se opvattinge oor reinheid en eetgewoontes uitgedaag. Hy besef dat God nie mense as onrein verklaar nie (Hand. 10:15), en gaan uiteindelik eet in Cornelius se huis — ’n daad wat onder gewone Joodse praktyke verbode was. Hier word die skeidslyne tussen Jood en nie-Jood verwyder, en die tafelfees word ‘n plek van versoening en gemeenskap. Hierdie tafelfees illustreer die werking van die Heilige Gees wat alle grense afbreek.

 

Die teologiese betekenis van die tafelfees

Uit bogenoemde voorbeelde kom drie teologiese kernwaarhede na vore:

1. Die tafelfees as ’n teken van God se genadige insluiting: Christus gebruik die maaltyd om te wys wie aan die koninkryk behoort – nie die kultureel aanvaarbares nie, maar diegene wat hul afhanklikheid van God besef.
2. Gemeenskap as die hart van die Koninkryk: Om saam te eet is om deel te word van God se nuwe familie. Dié wat vergifnis en gasvryheid ervaar, word self draers van daardie genade teenoor ander.
3. God se ekonomie van oorvloed en vrygewigheid: Die tafelfees in Lukas weerspreek die wêreld se reëls van eksklusiwiteit. In God se Koninkryk word gasvryheid nie verhandel of ‘n kommoditeit vir weldoening en gunste nie — dit word uitgedeel in oorvloed, sonder voorwaardes.

 

Relevansie vir die kerk vandag

Soos ons Paasfees nader, word die kerk herinner dat ons nie die belangrikheid van die tafelfees, gasvryheid en naasteliefde mag onderskat nie. Die manier waarop gelowiges saam eet, mekaar verwelkom en sorg dra vir ander, dien as ’n openbaring van hul begrip van God se genade. In ‘n wêreld gekenmerk deur kapitalisme, individualisme en eksklusiwiteit, word die kerk geroep om ’n kontra-gemeenskap van vrygewigheid te wees — ’n gemeenskap waarin ons tafels oop is vir die wat honger en dors na die geregtigheid.

 

Slotopmerking

Lukas se teologie van die tafelfees wys dat wie jy nooi na jou tafel, ’n teologiese daad is – inderdaad ‘n geloofsverklaring. Om saam met ander te eet is om die grenslyne van die koninkryk te herteken. In Christus se bediening word die tafel die plek waar die liefde van God vlees en bloed word. As navolgers van Christus is ons geroep om hierdie liefde voort te leef — aan tafel, in gemeenskap, en in vrygewige gasvryheid.