Quadratus: ‘n Griekse apologeet
prof. GDS Smit
Inleiding
Quadratus is een van die vroegste figure in die geskiedenis van Christelike apologetiek. Sy naam is bewaar omdat hy die eerste bekende apologie aan ’n Romeinse keiser gerig het, waarskynlik aan Hadrianus (117–138 n.C.). Quadratus het sy apologie aan keiser Hadrianus gerig toe die keiser Athene besoek het. Hoewel slegs ’n fragment van sy werk oorgebly het, getuig die oorlewering daarvan dat Quadratus ’n belangrike rol gespeel het in die vroeë verdediging van die Christelike geloof teen misverstande en beskuldigings. Hy verteenwoordig die begin van die Griekse apologetiese tradisie wat later deur figure soos Justinus die Martelaar, Athenagoras en Theophilus van Antiochië voortgesit sou word.
Historiese agtergrond
Die tweede eeu was ’n tyd van groot spanning tussen die jong Christelike gemeentes en die Romeinse wêreld. Christene is dikwels beskuldig van ateïsme (weiering om die Romeinse gode te aanbid), onsedelikheid en selfs kannibalisme (’n wanbegrip van die nagmaal). In hierdie konteks het Quadratus sy apologie geskryf om die Christene se plek in die samelewing te verduidelik en die waarheid van die evangelie te verdedig.
Die enigste deel van Quadratus se apologie wat ons besit, is ’n kort aanhaling wat deur Eusebius in sy Historia Ecclesiastica (IV.3) oorgelewer is. Daarin verwys Quadratus na die werke van Christus en die werklikheid van die wonderwerke wat Hy gedoen het:
“Die werke van ons Verlosser was altyd teenwoordig, want hulle was waar; dié wat genees is en dié wat uit die dood opgewek is, wat gesien is nie alleen toe hulle genees en opgewek is nie, maar ook altyd daarna teenwoordig was, en nie net terwyl die Verlosser op aarde was nie, maar ook vir ’n aansienlike tyd ná sy heengaan, en sommige van hulle het selfs tot in ons eie tyd bly leef.”
Hierdie fragment toon dat Quadratus die geloofwaardigheid van die evangelie baseer op die getuienis van mense wat self die wonderwerke van Christus beleef het en dat sommige van hulle selfs nog in sy eie tyd geleef het. Dit is ’n sterk historiese argument, en dit sluit nou aan by die apostoliese tradisie van ooggetuienisverslae oor die werke en woorde van Jesus.
Quadratus as apologeet
Quadratus se apologetiese metode is kenmerkend van die vroeë Griekse apologieë:
Hy beroep hom nie op abstrakte filosofiese argumente nie, maar op konkrete feite en ooggetuienis.
Die fokus val op die werke van Christus as bevestiging van sy goddelike gesag.
Sy werk poog om aan die keiser te wys dat die Christelike geloof nie ’n bedreiging vir die samelewing is nie, maar gegrond is op die waarheid.
Hoewel Quadratus se apologie self verlore gegaan het, het die oorlewering van sy naam en sy fragment ’n groot invloed gehad. Hy word dikwels beskou as die eerste sistematiese apologeet van die kerk. Sy benadering sou later uitgebrei word deur Justinus, wat filosofiese argumente ingewerk het, en deur ander Griekse apologete wat meer verfynde teologiese verdediging gelewer het.
Quadratus se belangrikste bydrae lê daarin dat hy die lyn van getuienis van die apostels na die tweede eeu deurgetrek het. Hy het beklemtoon dat die Christelike geloof nie ’n mite is nie, maar gegrond op werklike, historiese gebeure wat deur ooggetuies bevestig is.