Die martelaarskap van Apollonius

prof. GDS Smit

Inleiding

Die martelaarskap van Apollonius is een van die martelaarsverhale uit die tweede eeu. Apollonius was ’n Romeinse senator en ’n filosoof van aansien wat sy geloof in Christus openlik bely het tydens die Romeinse vervolging. Sy verhaal is kort, maar getuig van die groeiende spanning tussen die Romeinse staat en die Christelike geloof, en dit verteenwoordig ’n vroeë voorbeeld van ’n intellektuele Christen wat sy lewe gegee het vir die evangelie.

Historiese agtergrond

Die martelaarskap word geplaas in die tyd van keiser Commodus (180–192 n.C.). Anders as die grootskaalse vervolging onder Decius en later Diocletianus, was hierdie tydperk een van sporadiese, plaaslike vervolgings. Apollonius se saak het egter opslae gemaak omdat hy nie ’n gewone Christen was nie, maar ’n lid van die Romeinse senaat. Volgens die reg het alle Christene wat weier om aan die keiserlike gode te offer, die doodstraf verdien. Vir ’n senator was dit egter ’n ernstige skandaal, aangesien dit die Romeinse aristokrasie direk betrek het by ’n godsdiens wat as afstootlik beskou is.

Die verhoor en verdediging

Die verslag oor Apollonius is hoofsaaklik gebaseer op ’n fragment uit Eusebius se Historia Ecclesiastica (V 21). Dit vertel hoe Apollonius voor die senaat gebring is nadat ’n slaaf hom verraai het. Hy het toe ’n indrukwekkende verdediging vir die Christelike geloof gelewer. Hierdie apologie het volgens die tradisie sterk ooreenkomste gehad met die apologetiese werke van die tweede eeu, soos dié van Justinus die Martelaar en Athenagoras.

Sy verdediging het egter nie sy lewe gespaar nie. Omdat hy volhard het in sy geloof, is hy volgens Romeinse wet ter dood veroordeel. Die presiese wyse van sy dood is nie duidelik nie, maar die oorlewering vertel dat hy waardig en standvastig tot die einde gebly het.

Literêre en Teologiese kenmerke

Die martelaarskap van Apollonius het ’n belangrike teologiese betekenis omdat dit ’n samevloeiing van filosofie en geloof toon. Anders as ander martelaarsverslae wat eenvoudig die geloofsgetuienis en lyding van gewone gelowiges beskryf, bied hierdie teks die weergawe van ’n man wat die Christelike geloof intellektueel en filosofies verdedig het teenoor die hoogste instansie van sy tyd.

Teologies wys dit hoe die Christelike geloof reeds in die tweede eeu ’n sterk intellektuele dimensie gehad het, en dat Christene nie bloot as bygelowig of onkundig afgemaak kon word nie.

Betekenis vir die kerkgeskiedenis

Die belangrikheid van die martelaarskap van Apollonius lê veral daarin dat dit die eerste keer is dat ’n senator van Rome openlik as Christen en martelaar opgeteken is. Dit beklemtoon die feit dat die evangelie deurgedring het tot in die hoogste sosiale kringe van die Ryk. Vir die vroeë kerk het dit ’n belangrike boodskap uitgedra: die evangelie is nie beperk tot slawe en armes nie, maar dit oorskry alle sosiale grense.

Apollonius se voorbeeld het later invloedryk geword as ’n simbool van intellektuele geloofsmoed en Christelike integriteit.