Die Handelinge van Karpos, Papylus en Agathonika
prof. GDS Smit
Inleiding
Die Acta Carpi, Papili et Agathonices oftewel Handelinge van Karpos, Papylus en Agathonika is ’n vroeë martelaarsverslag uit die derde eeu n.C. Hierdie teks is nog een van die dokumente van die vroeg-Christelike kerk wat ons ’n blik gee op die Christelike martelaarsgeskiedenis en die volharding van gelowiges in die tyd van die Romeinse vervolging. Johannes Quasten (Patrology , volume 1, p.183) beskryf die teks as een wat resoneer met die styl van die Nuwe Testament en wat ’n eenvoud in aard en uitdrukking vertoon.
Agtergrond en oorsprong
Die Acta beskryf die verhoor en martelaarskap van drie persone:
Karpos, leraar van Thiatire,
Papylus, ’n diaken uit Pergamum,
Agathonika, ’n Christen-vrou wat saam met hulle gely en gesterf het.
Die dokument word gedateer in die middel van die derde eeu en word verbind met die heerskappy van keiser Decius (249–251 nC), wat bekend was vir sy wrede vervolging van die Christene. Wat die teks uniek maak, is dat dit een van die oudste weergawes van die acta martyrum is.
Literêre kenmerke
Die Acta het ’n besonder sober en eenvoudige styl, wat dit onderskei van latere, meer legendariese martelaarsverslae. Daar is geen aansprake op wonderwerke of dramatiese versierings nie. Inteendeel, die teks dra ’n ernstige en waardige karakter wat herinner aan die Nuwe-Testamentiese verhale van vervolging, soos byvoorbeeld Handelinge 7 (Stefanus se martelaarskap).
Die gesprekke tussen die regter en die martelaars toon die spanning tussen die Romeinse eis tot lojaliteit en die Christelike belydenis van Christus as Here. Hierdie dialoogvorm maak die teks ’n vroeë voorbeeld van apologetiese martelaarsliteratuur.
Teologiese boodskap
Die kernboodskap van die Acta is dat ware geloof standhou selfs in die teenwoordigheid van dood en marteling. Karpos en Papylus weier om offers aan die keiserlike gode te bring, en beklemtoon dat hulle lojaliteit uitsluitlik aan Christus behoort. Agathonika, as ’n vroulike martelaar, simboliseer die deelname van die hele liggaam van Christus, mans en vroue, in die getuienis van die evangelie.
Die teologiese trefkrag lê in die uitbeelding van die martelaars as saad wat sterf om nuwe lewe voort te bring (vgl. Joh. 12:24). Hulle dood word nie as ’n nederlaag beskryf nie, maar as ’n deelname aan Christus se lyding en oorwinning oor die wêreld.
Kerkhistoriese betekenis
Die Acta Carpi, Papili et Agathonices het ’n belangrike rol gespeel in die vorming van die vroeë kerk se martelaarsteologie. Dit is vroeg deur kerkvaders aangehaal en het wyd versprei. Dit versterk die siening dat martelaarskap ’n integrale deel van die kerk se wordingsgeskiedenis in die eerste eeue was.
Quasten merk op dat hierdie teks waarskynlik uit die Ooste (Asië) afkomstig is, en dat dit as ’n outentieke verslag dien van die plaaslike vervolgingsklimaat.