Aristo van Pella
deur prof. GDS Smit
Inleiding
Aristo van Pella is een van die minder bekende, maar tog belangrike figure uit die tweede eeu se vroeë Christelike geskiedenis. Hoewel geen volledige werke van hom bewaar gebly het nie, is sy naam verbonde aan apologetiese geskrifte, veral teenoor die Judaïsme. Aristo se werk verteenwoordig ’n oorgangsfase in die vroeë kerk waar die Christelike geloof sy identiteit duideliker afgebaken het teenoor die Joodse tradisie waaruit dit voortgekom het.
Historiese agtergrond
Volgens Eusebius van Caesarea (Historia Ecclesiastica IV.6) was Aristo van Pella die outeur van ’n werk wat die gesprek tussen die Jood Jason en die Christen Papiscus weergee. Hierdie dialoog, wat bekend staan as die Dialoog van Jason & Papiscus, het een van die eerste formele Christelike polemiese werke teen Judaïsme geword. Dit word gewoonlik gedateer in die tyd van keiser Hadrianus, dus in die vroeë tweede eeu.
Die stad Pella, waar Aristo vandaan gekom het, het ’n besondere betekenis gehad vir die vroeë kerk. Volgens oorlewering het die lidmate van die Jerusalem-kerk tydens die Joodse Oorlog (66–70 n.C.) na Pella gevlug. Dit maak dit waarskynlik dat Aristo uit ’n konteks gekom het waar Christene en Jode in noue en soms gespanne verhouding geleef het.
Die dialoog self het ongelukkig verlore gegaan, maar dit word aangehaal deur latere outeurs soos Origenes en Celsus. Die inhoud het waarskynlik gegaan oor die uitleg van Ou-Testamentiese profesieë en hoe dit op Christus van toepassing is. Jason, die Jood, sou die standpunt van Judaïsme verdedig, terwyl Papiscus, ’n Jood wat tot die Christendom bekeer is, die Christelike standpunt verduidelik het.
Die kern van die argumentasie was dat die profesieë van die Skrif vervul is in Jesus van Nasaret. Soos in ander tweede-eeuse apologetiese geskrifte, het die beroep op die Skrif en die uitleg daarvan ’n sentrale rol gespeel.
Teologiese betekenis
Aristo van Pella se werk het die vroeë kerk se onderskeid beklemtoon in die verhouding tot Judaïsme. Waar Quadratus en Aristides die Christelike geloof teenoor die Romeinse wêreld verdedig het, het Aristo dit teenoor die Joodse wêreld gedoen.
Hierin sien ons hoe apologetiek van die begin af twee fronte gehad het:
Apologie teenoor die heidense wêreld (om die kerk se plek in die samelewing te verduidelik).
Polemiek teenoor die Joodse wêreld (om die aanspraak van Christus as vervulling van die profesieë te bevestig).
Alhoewel die dialoog van Aristo verlore is, het dit ’n genre gevestig van dialoë tussen Christene en Jode wat in die latere eeue voortgesit is, soos die Dialoog met Trypho van Justinus die Martelaar. Hierdie werke sou ’n belangrike rol speel in die manier waarop die kerk sy verstaan van die Ou Testament en sy verhouding met Judaïsme geformuleer het.
Verder wys die oorlewering van Aristo se werk dat die vroeë kerk nie net passief op vervolging en beskuldigings gereageer het nie, maar ook aktief die debat met Judaïsme gevoer het. Dit was deel van die proses waardeur die kerk sy eie identiteit en teologie ontwikkel het.